Ραψωδία Χ 247-394 Η μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα

Η μονομαχία είναι ένα από τα τέσσερα κύρια παραδοσιακά επικά θέματα, που συνθέτουν την Ιλιάδα. Τα άλλα είναι α) η οργή β) η εκδίκηση και γ) ο σεβασμός προς το γέρο-πατέρα . Η Ιλιάδα φιλοξενεί ή μάλλον συναρθρώνεται από ένα πλήθος μονομαχιών. Τη μονομαχία του Μενέλαου-Πάρη στο Γ', του Διομήδη στο Ε, του Έκτορα και του Αίαντα στο Η, του Αγαμέμνονα και του Έκτορα στο Λ, του Πάτροκλου και του Σαρπηδόνα στο Π κ.λ.π. Είναι φανερό ότι η προτίμηση του ποιητή στη μονομαχία και όχι στην πολυπρόσωπη μάχη οφείλεται στα ποιητικά πλεονεκτήματα που διασφαλίζει. Τέτοια πλεονεκτήματα είναι: α) η παρουσίαση του προσωπικού στοιχείου, β) η ένταση της προσοχής του ακροατή, ο οποίος ταυτίζει τον εαυτό του με τούτο ή εκείνο το πρόσωπο κάθε φορά.

Η μονομαχία Αχιλλέα-Έκτορα είναι το κεντρικό επεισόδιο μέσα στην Ιλιάδα, γιατί σ' αυτή καταλήγει το θέμα της εκδίκησης κι αυτή δημιουργεί όλες τις καταστάσεις που ακολουθούν και οδηγεί κατ' ευθείαν στη λύση του δράματος. Ίσως σ' αυτόν το λόγο οφείλεται και το γεγονός ότι όλες οι άλλες σπουδαίες μονομαχίες στο έπος διακόπτονται άλλοτε από κάποιο θεό, άλλοτε από κάποιο φυσικό γεγονός, άλλοτε από κάποιον άλλο ήρωα.

στ. 249 κ. εξ.: προηγείται ο τυπικός διάλογος των αντιπάλων πριν από τη σύγκρουση. Στο λόγο του Έκτορα πρέπει να τονιστεί η αξιοπρέπεια, η ευγένεια και η μελαγχολική διάθεση. Η τελευταία είναι περισσότερο έντονη μετά τη σύγκρουση, όταν ο ήρωας εγκαταλείπει τη ζωή. Αντίθετα, ο λόγος και η στάση του Αχιλλέα χαρακτηρίζονται από υπερβολική σκληρότητα.

στ. 256-259: με πρόταση του Έκτορα ο ποιητής προκαταλαμβάνει την εξέλιξη των γεγονότων. Η άρνηση του Αχιλλέα θα δείξει ως αναπόφευκτη συνέπεια την αγριότητά του, καθώς θα κακοποιήσει το πτώμα του Έκτορα. Ο πρόμαχος των Τρώων με την πρόταση του επικαλείται έναν κώδικα τιμής και την αυτονόητη συνήθεια να παραδίδονται οι νεκροί για ταφή. Έτσι εδώ η πρόταση για κάτι που είναι αυτονόητο γίνεται για να δώσει μεγαλύτερη δραματικότητα στη συμπεριφορά του Αχιλλέα, που με την παράβαση των κανόνων αυτών θα προκαλέσει τις διαμαρτυρίες των θεών.

στ. 294: ο Δηίφοβος ήταν ένας από τους πενήντα γιους του Πρίαμου. Ήταν ο δεύτερος σε ανδρεία Τρώας μετά τον Έκτορα. Ο Πάρις με τη βοήθεια του και την παρέμβαση του Απόλλωνα θα σκοτώσει τον Αχιλλέα. Στο συγκεκριμένο στίχο ο Έκτορας, που δεν είχε αντιληφθεί ακόμα την απάτη της Αθηνάς, ζητά από τον Τρώα πολεμιστή να του δώσει άλλο ακόντιο.

στ. 297: Ο Έκτορας κατάλαβε τότε ότι προηγουμένως δεν του μίλησε ο Δηίφοβος, που είναι μέσα στην Τροία, αλλά η Αθηνά, που τον ξεγέλασε με δόλο παίρνοντας τη μορφή του Δηίφοβου. Αυτό το συμπεραίνει ο ήρωας γνωρίζοντας ότι η Αθηνά προστατεύει τον Αχιλλέα.

Οι ομηρικοί θεοί σε συνάρτηση με τη μοίρα επεμβαίνουν στα ανθρώπινα και καθορίζουν τη ζωή αλλά και το θάνατο των θνητών. Έτσι, στους στίχους 297-303 βλέπουμε τον Έκτορα να αντιλαμβάνεται πως οι θεοί έχουν προδιαγράψει την πορεία του και είναι της μοίρας του γραφτό να πεθάνει από το χέρι του Αχιλλέα. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό πως οι θεοί του έπους είναι κατά κανόνα πλάσματα επιπόλαια και ασταθή, των οποίων η φιλία ή η εχθρότητα έχει μικρή σχέση με την ανθρώπινη δικαιοσύνη. Δεν εμφανίζονται ως εγγυητές των ανθρώπινων κανόνων. Οι παρεμβάσεις τους γίνονται με κριτήριο τις προσωπικές τους συμπάθειες και αντιπάθειες.

στ. 303-305: ο ομηρικός ήρωας πολεμά γενναία, ακόμα και πεθαίνει στο πεδίο της μάχης, προκειμένου να διασφαλίσει την τιμή και την αξιοπρέπεια του ως πολεμιστή. Σκοπός του ομηρικού πολεμιστή είναι η κατάκτηση τουκλέους και τη υστεροφημίας, της ανταμοιβής του δηλαδή από την κοινότητα στην οποία ανήκει, χάρη στα ανδραγαθήματα του στη μάχη. Με την ανδρεία και τη γενναιότητά του ο ομηρικός ήρωας εντυπώνει την ύπαρξη του στις συνειδήσεις των ανθρώπων.

στ. 358 κ.ε.: με την πρόρρηση (προοικονομία) του θανάτου του Αχιλλέα, ο Έκτορας ξεψύχησε και η ψυχή του πήγε στον Άδη θρηνώντας που έχασε τη νεότητα και την ανδρεία (βλ. και Π 855).

Οι ομηρικοί άνθρωποι πίστευαν ότι τη στιγμή του θανάτου ο άνθρωπος παύει να λειτουργεί και δύο νέες οντότητες εμφανίζονταν: το νεκρό σώμα και η ψυχή. Θεωρούσαν ότι το σώμα είναι αδρανής ύλη, κάτι το οποίο είναι καταδικασμένο στη φθορά και τη σήψη. Η ψυχή, όμως, την οποία θεωρούσαν άυλη είναι αθάνατη. Μπορούσε να μιλήσει μόνο στα όνειρα ή αν έπινε ζεστό αίμα και αποκτούσε ένα είδος συνείδησης, το λεγόμενο ομηρικόμένος. Νέα κατοικία της ήταν ο Άδης. Εκεί συγκεντρώνονταν οι ψυχές και πίνοντας το νερό της Λήθης λησμονούσαν τις ομορφιές και τις χαρές που άφησαν πίσω, στον κόσμο των ζωντανών. Ο Όμηρος στους στίχους 361-363 παριστάνει την ψυχή να εγκαταλείπει το νεκρό σώμα και να φεύγει πετώντας για τον Άδη. Αυτό ανταποκρίνεται στην πίστη ότι η Ψυχή φεύγει από το σώμα με τη  μορφή πτηνού. Η αναφορά της τοποθεσίας των Σκαιών πυλών είναι μία ακόμη σύνδεση της παρούσας σκηνής με το παρελθόν (ραψ. Ζ) και με ένα μέλλον (θάνατος Αχιλλέα) που ξεπερνάει τα όρια του ιλιαδικού χρόνου.

στ. 367 κ.εξ.: στη συνέχεια ο Αχιλλέας γυμνώνει τον Έκτορα από την πανοπλία και όλοι τρέχουν να δουν το φοβερό εχθρό τους. Τώρα είναι ανήμπορος αυτός πουαπειλούσε να κάψει τα καράβια τους. Ο Αχιλλέας θυμάται πάλι το φίλο του Πάτροκλο και πριν από καθετί άλλο επείγεται να τον θάψει με όλες τις τιμές.  Η σκέψη του νεκρού φίλου δεν επιτρέπει στον ήρωα να χαρεί το θρίαμβο του. Η σκηνή της σκυλεύσεως του νεκρού Έκτορα και της κακοποίησης του πτώματος του (Χ 367-375) είναι μια από τις πιο σκληρές στην ομηρική ποίηση. Έτρεχαν από ένα γύρο οι Αχαιοί, θαύμαζαν από κοντά τον μεγάλο, αλλ' ακίνδυνο, ήρωα που είχε για τόσα χρόνια γεμίσει με φόβο την ψυχή τους, και τον τρυπούσαν, τον λάβωναν.

Η πανοπλία και το νεκρό σώμα του εχθρού

Βασικά οι πολεμιστές επιθυμούν να αποκτήσουν την πανοπλία του εχθρούτους για την καθαρή της αξία. Επίσης επιθυμούν την κατοχή του πεδίου της μάχης και των νεκρών ως ορατό σημάδι (απόδειξη) τού ότι αυτοί είναι οι νικητές της ημέρας. Μα υπάρχουν και βαθύτεροι, ή σκοτεινότεροι, πόθοι. Να στερείς τον τάφο στο νεκρό σημαίνει ν' ακυρώνεις τη μνήμη του (την υστεροφημία του), να τον κάνεις σαν να μην υπήρξε ποτέ' εξ ου και η αισθητή στον Όμηρο φλογερή έγνοια για έναν τάφο που, αφού πεθάνει κάποιος, θα μείνει, να μαρτυρεί στους μεταγενέστερους την ύπαρξη και σημαντικότητα του.

                           

Γράφοντας έκθεση...

Βασικές αρχές μιας καλής έκθεσης

 α)   Ωραία έκφραση

Η ανάπτυξη των σκέψεων και των συναισθημάτων μας πρέπει να γίνεται με τον καλύτερο και ωραιότερο δυνατό τρόπο, ώστε η έκθεσή μας να χαρακτηρίζεται από απλότητα, φυσικότητα, ακρίβεια, σαφήνεια, ζωντάνια και ομορφιά. Την ομορφιά την αποκτά με τις κατάλληλες και διαλεγμένες λέξεις και φράσεις, που μπαίνουν τεχνικά η μια κοντά στην άλλη και δημιουργούν ένα ωραίο σύνολο.

β)   Ωραία σύνταξη

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δείξουμε και στο σχηματισμό των προτάσεων. Οι προτάσεις μας πρέπει να είναι συντακτικά σωστές. Να μη λείπει το ρήμα, το υποκείμενο ή το αντικείμενό τους, εκτός αν εννοούνται εύκολα. Συνηθισμένος λόγος, που γίνονται συχνά τέτοια λάθη είναι οι μεγάλες προτάσεις. Καλό είναι λοιπόν να προτιμούμε μικρές προτάσεις, που δεν έχουν μέσα τους τον κίνδυνο να μην είναι συντακτικά σωστές. Κάθε πρόταση πρέπει να ακούγεται ευχάριστα στο αυτί μας. Γι’ αυτό πριν γράψουμε κάθε μας πρόταση καλό θα ήταν να τη στριφογυρίζουμε στο μυαλό μας, για να δούμε πως μπορούμε να τοποθετήσουμε τις λέξεις της στην καλύτερη δυνατή σειρά.

γ)   Σαφήνεια

Οι σκέψεις μας πρέπει να εξωτερικεύονται, έτσι ώστε να γίνονται εύκολα αντιληπτές από τους άλλους. Αυτός που θα διαβάσει ή θα ακούσει την έκθεσή μας, πρέπει να καταλάβει τι γράφουμε, για ποιο πράγμα μιλάμε, τι θέλουμε να πούμε.Γι’ αυτό λοιπόν τα νοήματά μας χρειάζεται να είναι απλά και καθαρά, ώστε να μη δημιουργούν αμφιβολίες και να είναι κατανοητά.

δ)   Κατάλληλη ανάπτυξη

 Όλα τα σημεία της έκθεσής μας δεν έχουν την ίδια σημασία και βαρύτητα. Πρέπει να διακρίνουμε τα σημαντικά από τα ασήμαντα και να δίνουμε περισσότερο βάρος στα σημαντικά, ενώ για τα ασήμαντα η αναφορά μας πρέπει να είναι λιτή και σύντομη.

ε)   Φυσικότητα

Τέλος για να είναι ωραία η έκθεσή μας, πρέπει να χαρακτηρίζεται από φυσικότητα στη διατύπωση των σκέψεών μας. Να αποφεύγουμε δηλαδή τις πομπώδεις φράσεις και τις υπερβολικά στολισμένες εκφράσεις. Τα τεχνικά μέσα – θα μιλήσουμε γι’ αυτά στο επόμενο φυλλάδιο – βοηθούν απεριόριστα στο στόλισμα του γραπτού μας. Η κατάχρηση όμως βλάπτει την έκθεσή μας.

Η ανάπτυξη της έκθεσης

Για να αναπτύξουμε την έκθεσή μας, κάνουμε ακριβώς ό,τι θα κάναμε και για μια παράγραφο. Συγκεκριμένα κάθε παράγραφος της έκθεσής μας πρέπει να έχει τις παρακάτω αρετές:

1. ΣΑΦΗΣ ΣΚΟΠΟΣ: Η παράγραφος θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη στο σκοπό της και ελέγξιμη ως προς την εκπλήρωση αυτού του σκοπού. Ο σκοπός της π. καταγράφεται από τη θ.π. και δηλώνει άμεσα αυτό που θα απασχολήσει την παράγραφο και έμμεσα τη σχέση της παραγράφου με την κυρίαρχη έννοια ή προβληματική. Ασαφείς και συγκεχυμένες παράγραφοι δημιουργούνται, όταν ο συγγραφέας της παραγράφου δεν έχει ξεκαθαρίζει στο μυαλό του αυτό το οποίο θέλει να αναπτύξει.

2. ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ: Κάθε παράγραφος θα πρέπει να πληροφορεί επαρκώς τον αναγνώστη για τη βασική ιδέα που πραγματεύεται. Η πληρότητα έχει να κάνει με την επαρκή ανάπτυξη της θεματικής πρότασης, με την ικανοποιητική διείσδυση στην προβληματική που αυτή εισάγει. Η πληρότητα μιας παραγράφου αφορά στη συγκέντρωση αξιόλογου υλικού, έτσι ώστε να μην υπάρχουν ελλείψεις και απορίες στον αναγνώστη. Παράγραφοι εξειδικευμένες  απαιτούν λεπτές και διεισδυτικές κρίσεις, ενώ παράγραφοι γενικού χαρακτήρα απαιτούν ισορροπημένη διάταξη γενικών κρίσεων, ώστε να παρέχουν σφαιρική και ολοκληρωμένη πληροφόρηση. Ακόμη, η πληρότητα της π. έχει να κάνει με την επάρκεια των επιχειρημάτων ή των τεκμηρίων, με τα οποία στηρίζεται και αιτιολογείται η Θ.Π. Η πληρότητα της παραγράφου λοιπόν κρίνεται από τη σφαιρική πληροφόρηση, από τη διεισδυτική ανάλυση και από την τεκμηρίωση της θεματικής περιόδου.

3. ΕΝΟΤΗΤΑ: πρόκειται για την ύπαρξη λογικής συνάφειας ανάμεσα στις λεπτομέρειες και τη θεματική πρόταση. Οι λεπτομέρειες θα πρέπει να σχετίζονται με τη Θ.Π., να απορρέουν από αυτή ή να οδηγούν σ’ αυτή. Η ιδιοτυπία του ανθρώπινου συνειρμού είναι ότι οδηγεί σε διαδρομές ή ιδέες, άσχετες πολλές φορές με την αφετηρία απ’ όπου ξεκίνησαν. Η θεματική περίοδος είναι που καθοδηγεί την εκτύλιξη αυτών των ιδεών και αποτελεί θεματικό κέντρο γύρω από το οποίο περιστρέφονται, γι’ αυτό και πρέπει κατά τη συγγραφή μιας παραγράφου να ελέγχεται συχνά η λογική σχέση των λεπτομερειών με τη Θ.Π. Για την επίτευξη της ενότητας θα πρέπει η παράγραφος να αντιμετωπίζεται ως ένα ενιαίο σύνολο, το περιεχόμενο του οποίου έχει εκ των προτέρων ελεγχθεί.

4. ΣΥΝΟΧΗ: Το να μην υπάρχουν λογικά χάσματα ή άλματα κατά τη μετάβαση από τη μία ιδέα στην άλλη. Η μία ιδέα (βασική λεπτομέρεια) “χτίζεται” πάνω ή δίπλα στην άλλη, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ένα αρραγές “όλο”. Η συνοχή των επιμέρους ιδεών επιτυγχάνεται μέσα από τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων ή εκφράσεων (π.χ. επιπλέον, επίσης, αντίθετα, ωστόσο, επομένως κ.λπ.). Οι διαρθρωτικές αυτές λέξεις εκφράζουν προεκτάσεις των νοημάτων, επεξηγήσεις, διασαφήσεις, αιτιολογήσεις, προσθήκες, αντιθέσεις και αποτελούν αναγκαία, αλλά όχι επαρκή συνθήκη για την αλληλουχία

5. ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ: Είναι η σύνδεση των ιδεών κατά τέτοιο τρόπο, ώστε η μία να απορρέει από την άλλη ή να οδηγεί στην άλλη. Οι βασικές λεπτομέρειες συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις αιτίου – αποτελέσματος, προηγουμένου - επομένου και κατατάσσονται με μία λογική σειρά. Αποτελεί το λογικό επακόλουθο της συνοχής.

ΣΧΟΛΙΑ ΠΑΝΩ ΣΤΙΣ ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

1. Αν ο σαφής σκοπός αφορά τη θεματική πρόταση, οι υπόλοιπες αρετές αφορούν την ανάπτυξη της παραγράφου και τον τρόπο δόμησης των λεπτομερειών. Γενικότερα, οι λεπτομέρειες – επιχειρήματα πρέπει να σχετίζονται λογικά, τόσο μεταξύ τους όσο και προς τη θεματική πρόταση, η οποία αποτελεί τον ενοποιητικό παράγοντα για τη δική τους παρουσία. Ανάλογα με τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου (παραδείγματα, αιτιολόγηση, αίτιο-αποτέλεσμα κ.λπ.) οι λεπτομέρειες αναφέρονται στη Θ.Π, είτε στο μεταξύ τους συνδυασμό είτε η καθεμία ξεχωριστά.

2. Μέρος της πληρότητας αποτελεί και η στήριξη - τεκμηρίωση της θεματικής πρότασης, με το σύνολο των λεπτομερειών. Σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός που διατυπώνεται στη Θ.Π. θα πρέπει να στηρίζεται με αποδεικτικές προτάσεις - επιχειρήματα, με αιτιολογήσεις, με τεκμήρια και πληροφορίες που θα πείθουν τον αναγνώστη για την ορθότητα των λεγομένων.

Εργασία μαθητών του Β4 στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (καθηγήτρια κ. Λαζάρου)

Σχέσεις δασκάλων-μαθητών.

Τα παιδιά στα παλαιοτέρα χρόνια ήταν υποταγμένα στον δάσκαλο, δεν τολμούσαν να αντιμιλήσουν, αλλιώς θα έπαιρναν σκληρές τιμωρίες οι οποίες δεν ήταν καθόλου ευχάριστες. Οι μαθητές δεν μπορούσαν να πουν ελεύθερα τη γνώμη τους για κάποια πράγματα καθώς οι καθηγητές ήταν αυστηροί. Ένιωθαν σεβασμό αλλά συγχρόνως και τρόμο για τον δασκαλο. Ήταν συνήθεια σε όλους να σηκώνονται όρθιοι όταν έμπαινε ο δάσκαλος η ακόμα όταν πέρναγε μπροστά τους . Πάντα υπήρχαν άτακτοι μαθητές που για να αντιδράσουν σε αυτό το αυστηρό κλίμα έκαναν σκανταλιές. Δέχονταν όμως αδιαμαρτύρητα κάθε σκληρή τιμωρία(ξύλο, κλείσιμο σε αποθήκη, κλπ.) Γενικά όμως η συμπεριφορά των παιδιών ήταν πολύ συγκρατημένη και δεν είχε σχέση με την σημερινή. Φυσικά δεν ακούγονταν άσχημες κουβέντες ή βρισιές . Ο πληθυντικός αριθμός ήταν στην καθημερινή τους ομιλία. Σύμφωνα με την αγωγή από το σπίτι τους ο καθηγητής ήταν ‘πολύ ψηλά’ και κανένας δεν μπορούσε να αντιμιλήσει σε αυτόν . Μερικές φορές η γνώμη του καθηγητή «μετρούσε» παραπάνω από την γνώμη του πατερά.

Οι συνήθειες αυτές είχαν καλά και κακά αποτελέσματα. Μάθαιναν την σοβαρότητα και τον σεβασμό αλλά δεν εξωτερίκευαν τα συναισθήματα τους. Το βασικό ζήτημα βέβαια είναι κατά πόσο το κλίμα του σχολείου τότε και η μορφή της σχέσης καθηγητή – μαθητή, βοηθούσε στη μάθηση και στο να εκπληρώνει το σχολείο το σκοπό του. Εδώ πρέπει να ξέρουμε ότι το σχολείο έχει διπλό σκοπό: από τη μια πλευρά την απόκτηση γνώσεων και την πνευματική καλλιέργεια και από την άλλη την ψυχική καλλιέργεια και κοινωνικοποίηση των παιδιών. Τους δασκάλους δεν φαίνονταν να τους απασχολούν τα προβλήματα των μαθητών και αρκούνταν μόνο στην μεταφορά γνώσεων

Από τις πληροφορίες που συγκεντρώσαμε και από τις συζητήσεις που κάναμε, το σχολείο της παλιάς εποχής φαίνεται γενικά να είναι αρκετά αποτελεσματικό στην απόκτηση γνώσεων αλλά με κοπιαστικό και βαρετό τρόπο. Το κλίμα πειθαρχίας εξασφάλιζε τη διεξαγωγή του μαθήματος έστω και με τις παλιές μεθόδους ενώ οι μαθητές ασχολούνταν αρκετά και με τη μελέτη των μαθημάτων τους καθώς ο αδιάβαστος μαθητής τιμωρούνταν και στιγματιζόταν. Όμως κάποια πράγματα θεωρούνταν δεδομένα και επιβεβλημένα και κανείς δεν τα αμφισβητούσε ή δεν εξέφραζε αντιρρήσεις. Το ότι γενικά υπήρχε χάσμα μεταξύ καθηγητών και μαθητών, έλλειψη επικοινωνίας, συχνά έλλειψη εμπιστοσύνης και ενσυναίσθησης δεν βοηθούσε στην κοινωνικοποίηση των μαθητών και στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης τους. Δεν βοηθούσε επίσης να εκφραστούν και να αναπτυχθούν ταλέντα, κλήσεις και δεξιότητες

Πώς γινόταν το μάθημα.

Οι καθηγητές έμπαιναν στην τάξη και χωρίς να επικοινωνήσουν με τα παιδία άρχιζαν το μάθημα. Εφάρμοζαν συστήματα πιο «δασκαλοκεντρικά» από όσα εφαρμόζονται σήμερα, για το μάθημά τους. Κέντρο και άξονας αυτών των μεθόδων διδασκαλίας είναι ο δάσκαλος. Αυτός είναι η αυθεντία μέσα στην τάξη που καθοδηγεί και προσφέρει. Ο ρόλος του εκπαιδευτή είναι να διαχέει τη πληροφορία που οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να αφομοιώνουν περισσότερο ή λιγότερο παθητικά και να την αναπαράγουν σε κατάλληλο χρόνο. Η οργάνωση μαθήματος γινόταν με τέτοιο τρόπο ώστε να μη χρειάζεται η ενεργός συμμετοχή του μαθητή που θα είχε ως συνέπεια την εκτροπή από την καθορισμένη πορεία. Έτσι, δεν ενθαρρυνόταν η συμμετοχή του μαθητή στη διαδικασία της διδασκαλίας. Θεμελιώδεις αρχές αυτών των μεθόδων είναι: « Η προσαρμογή του μαθητή στο ρυθμό και στο τρόπο σκέψης που έχει προκαθορίσει ο δάσκαλος» και ότι: «Ο μαθητής οφείλει να ακολουθεί το ρυθμό ανεξάρτητα από τις απόψεις του και τις δυνατότητές του. Αυτό άλλωστε αποτελεί και το βασικό κριτήριο αξιολόγησής του». Συχνά, αν όχι πάντα, εξελισσόταν με διάλεξη διάρκεια 30-35 λεπτών («Γρήγορα να προλάβουμε να βγει ή ύλη»).Η στάση των δασκάλων απέναντι στις όποιες καινοτομίες ήταν συντηρητική. Δύσκολα δέχονταν το καινούριο. Απέφευγαν να ασχοληθούν με θέματα εκτός μαθήματος. Επίσης ένα θέμα που προβλημάτιζε και δυσκόλευε ιδιαίτερα τους μαθητές ήταν ότι έπρεπε να αποστηθίζουν το μάθημα δηλαδή , όπως συνηθίζουμε να λέμε, να το μαθαίνουν «παπαγαλία». Η τακτική αυτή που χρησιμοποιείται και σήμερα ξέρουμε όλοι πόσο κουραστική είναι αλλά και δεν προσφέρει κάτι ουσιαστικό αφού ο μαθητής συχνά έτσι χάνει το νόημα του μαθήματος.

Για να επιβάλουν πειθαρχία στην τάξη οι καθηγητές της εποχής χρησιμοποιούσαν συχνά μεθόδους που βασίζονταν κυρίως στον εκφοβισμό των μαθητών και στην βία. Παραδοσιακή τακτική ήταν το ξύλο και οι αυστηρές ποινές. Υπήρχε όμως και η άλλη πλευρά. Όπως μάθαμε από μαρτυρίες και κείμενα, σε περιόδους μεγάλης κρίσης όπως στον πόλεμο, οι εκπαιδευτικοί στήριξαν τα παιδιά τόσο στη μάθηση όσο και στον αγώνα τους για επιβίωση. Άλλοι καθηγητές χρησιμοποιούσαν μεθόδους που βασίζονταν κυρίως στον εκφοβισμό των μαθητών και στην βία. Παραδοσιακή τακτική ήταν το ξύλο και οι αυστηρές ποινές.

1. Τι τιμωρίες είχατε ;

α)Η πιο συνηθισμένη τιμωρία ήταν το ξύλο με βέργα στην παλάμη του χεριού μας , όταν ήμασταν αδιάβαστοι ή κάναμε φασαρία .

β)Μας έκλειναν στο υπόγειο του σχολείου , το οποίο ήταν βρόμικο και με ποντίκια, για 1-2 ώρες και την επόμενη μέρα πηγαίναμε στο σχολείο με τους γονείς μας .

2.Σε ποιές τάξεις είχατε εξετάσεις και πώς γινόντουσαν οι εισαγωγικές εξετάσεις στο τέλος του σχολείου;

Εξετάσεις είχαμε στην έκτη δημοτικού και μετά σε κάθε τάξη του Γυμνασίου , το οποίο είχε έξι τάξεις , ενώ Λύκειο δεν υπήρχε.

3.Πώς ήταν οι σχέσεις μαθητών - καθηγητών;

Οι σχέσεις μαθητών -καθηγητών ήταν πολύ τυπικές , καθώς οι καθηγητές δεν ανέπτυξαν φιλικές και προσωπικές σχέσεις με τους μαθητές τους , ενώ σπάνια συζητούσαν για θέματα πέρα του μαθήματος μαθητές , επιπλέον, έδειχναν μεγάλο σεβασμό προς τον  δάσκαλό τους και ποτέ δεν τολμούσαν να του αντιμιλήσουν, να τον διορθώσουν ή να τον διακόψουν την  ώρα του μαθήματος .Επιπλέον  , οι μαθητές πολλές φορές φοβόντουσαν τον δάσκαλό τους και αυτό τους έκανε να τον υπακούνε και να μην δείχνουν ασεβή συμπεριφορά μπροστά του ,καθώς ήξεραν πώς τους περίμενε ύστερα τιμωρία. Ο φόβος του δασκάλου και της τιμωρίας ήταν τόσο μεγάλος που ακόμα κι έξω από το σχολείο η συμπεριφορά των μαθητών ήταν πρέπον, καθώς αν έκανες κάτι κακό ή αγενές κάποιος θα το έλεγε στον δάσκαλο και την επόμενη μέρα θα έμπαινες τιμωρία. Ακόμα, αν σε έβλεπε ο δάσκαλος έξω στον δρόμο και τις πλατείες σου έδινε ξύλο και σε έστελνε στο σπίτι σου για να ενημερώσει και τους γονείς σου.

4. Πώς ήταν η υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου και τι εξοπλισμό διαθέτατε στις αίθουσες;

Το σχολείο ήταν διθέσιο και οι δύο αίθουσες που διέθετε ήταν μεγάλες και ευρύχωρες . Σε κάθε αίθουσα υπήρχε ένας μαυροπίνακας , για τον οποίο εμείς αγοράζαμε κιμωλίες , πολλοί χάρτες και μια σόμπα στην μέση της αίθουσας, για την οποία πηγαίναμε ένα ξύλο καθημερινά  , για να μας  ζεσταίνει θρανία μας , ήταν ξύλινα και μακρόστενα για 4 ή 2 άτομα. Τα βιβλία μας , εκτός από το αναγνωστικό , τα αγοράζαμε μόνοι μας και καθώς αρκετοί δεν είχαμε την οικονομική δυνατότητα να τα πάρουμε, μοιραζόμασταν τα βιβλία με κάποιον άλλον συμμαθητή μας και τα απογεύματα διαβάζαμε σε σπίτια φίλων μας που είχαν τα βιβλία.

Ραψωδία Π, Πατρόκλεια

Ραψωδία Π (684-867)

Το κύκνειο άσμα και ο θάνατος του Πάτροκλου

ΕΝΟΤΗΤΕΣ

1^η : Ο Πάτροκλος φτάνει έως τα τείχη της Τροίας (στ. 684-697)

2^η  : Η παρέμβαση του Απόλλωνα (στ. 698-726)

3^η  : Ο Πάτροκλος σκοτώνει τον Κεβριόνη (στ. 726-750)

4^η  : Η μάχη για το σώμα του νεκρού Κεβριόνη (στ. 751-785)

5^η  : Ο Απόλλωνας αφοπλίζει τον Πάτροκλο (στ. 786-804)

6^η  : Ο Εύφορβος τραυματίζει τον Πάτροκλο (στ. 805-817)

7^η  : Ο Έκτορας σκοτώνει τον Πάτροκλο (στ. 818-867)

Η ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ

-          Σκοτώνει εννέα αντιπάλους και τρέπει άλλους σε φυγή (694-697)

-          Επιχειρεί τέσσερις φορές ν’ ανέβει στα τείχη της Τροίας. Θα το είχε καταφέρει, αν δεν παρενέβαινε ο Απόλλωνας.

-          Αντιμετωπίζει επιτυχώς την επίθεση του Έκτορα σκοτώνοντας τον ηνίοχό του, Κεβριόνη.

-          Μετά τη σκύλευση του Κεβριόνη, επιτίθεται τρεις φορές στους Τρώες και κάθε φορά σκοτώνει εννέα Τρώες (σύνολο:27). Σε καμία αριστεία δεν έχει γίνει κάτι παρόμοιο. Αποκορύφωμα της αριστείας του Πατρόκλου.

-          Είναι τραγική η αριστεία του Πατρόκλου, καθώς οδηγείται προς τον θάνατο, προκειμένου να επιστρέψει ο Αχιλλέας στη μάχη.

Η ΥΒΡΙΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ

-          Παρασύρεται από τις επιτυχίες του και παρακούει την συμβουλή του Αχιλλέα.

-          Υπερβαίνει τα όρια. Νομίζει ότι μπορεί να κατακτήσει την Τροία.

-          Η προσπάθειά του να καταλάβει την Τροία υπερβαίνει τη μοίρα του. Ο θάνατός του είναι προγραμματισμένος από τον Δία.

-          Και ο ίδιος ο ήρωας φαίνεται υπεύθυνος για τον θάνατό του, αφού ακολουθείται το γνωστό ηθικό σχήμα: άτις-ύβρις- νέμεσις- τίσις.

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ

-          686-687: Αν είχε τηρήσει την εντολή του Αχιλλέα θα ξέφευγε από την τραγική μοίρα του θανάτου.

-          688-691: Ο Δίας οδηγεί τον Πάτροκλο προς τον θάνατο.

-          693: Η αριστεία του Πατρόκλου θα έχει ως κατάληξη τον θάνατό του («οι θεοί σ’ εκάλεσαν στον Άδη»).

-          700-701: Ο  Απόλλωνας σχεδιάζει τον θάνατο του Πατρόκλου.

-          751-753: Ο Πάτροκλος που ορμά να πάρει το νεκρό σώμα του Κεβριόνη, παρομοιάζεται με λιοντάρι που επιτίθεται σε ταύρους αλλά «η αντρειά του το φονεύει».

-          780: Οι Αχαιοί νικούν και παίρνουν τον νεκρό Κεβριόνη « χωρίς να θέλ’  η μοίρα».

-          787:  Ο Πάτροκλος κάνει τέταρτη επίθεση εναντίον των Τρώων. Όμως « τότε σου εφάνη, Πάτροκλε, το τέλος της ζωής σου».

Σε αρκετές περιπτώσεις ο ποιητής απευθύνεται σε β΄ πρόσωπο στον Πάτροκλο εκφράζοντας  τη συμπάθεια και τη συμπόνια του (αποστροφή).

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ

Είναι αποτέλεσμα σύμπραξης ενός θεού και δύο θνητών. Συντελείται σε τρεις φάσεις:

•  ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ – ΑΠΟΛΛΩΝΑΣ: Ο ήρωας ορμούσε στη μάχη «ωσάν θεός». Μόνο ένας θεός θα μπορούσε να τον αντιμετωπίσει.

-          Ο Απόλλωνας πλησιάζει αθέατος, καλυμμένος με ομίχλη. Χτυπά πισώπλατα τον Πάτροκλο και τον αφοπλίζει. Ο ήρωας ζαλισμένος και άοπλος μπορεί να χτυπηθεί τώρα και από θνητό.

-          Ο Απόλλωνας χρησιμοποιεί δόλια μέσα. Οι ενέργειες των θεών δεν είναι πάντοτε σύμφωνες με ηθικούς κανόνες (ανθρωπομορφισμός).

• ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ- ΕΥΦΟΡΒΟΣ:  Ο Εύφορβος χτυπά επίσης πισώπλατα και ύπουλα τον Πάτροκλο με το δόρυ του. Στη συνέχεια βιάζεται να απομακρυνθεί παρόλο που ο αντίπαλός του είναι πληγωμένος (εξαίρεται η ανδρεία του Πατρόκλου)

-          Ο ποιητής αφιερώνει τέσσερις στίχους (808-811) για να μας παρουσιάζει τον Εύφορβο. Τονίζει σκόπιμα τη γενναιότητά του για να δείξει ότι ακόμη κι ένας τόσο άξιος πολεμιστής φοβάται τον Πάτροκλο και δεν τον αντιμετωπίζει κατά πρόσωπο.

• ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ- ΕΚΤΟΡΑΣ:  Ο Έκτορας πλησιάζει τον τραυματισμένο βαριά Πάτροκλο και του δίνει το τελικό χτύπημα.

-          Ο Έκτορας δεν χτυπά ύπουλα, όπως οι δύο προηγούμενοι («εστήθη εμπρός»). Ωστόσο, χτυπά έναν άοπλο και τραυματισμένο αντίπαλο. Η κίνησή του να σταθεί μπροστά στον αντίπαλό του και να τον χτυπήσει, δείχνει μάλλον έπαρση παρά θάρρος. Δεν ξεχνάμε ότι λίγη ώρα πριν, αντιμετώπιζε το δίλημμα:  να αντιμετωπίσει τον Πάτροκλο ή να κλειστεί στα τείχη με τον στρατό του.

-          Το κατόρθωμα του Έκτορα μειώνεται κατά πολύ, γιατί χτυπά τρίτος τον αντίπαλό του, γεγονός που επισημαίνεται και από τον Πάτροκλο.

-          Ο Έκτορας καμαρώνει για το κατόρθωμά του και καυχιέται για μια νίκη που δεν του ανήκει ολοκληρωτικά. Αγνοεί την προφητεία του Πατρόκλου και έχει την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να σκοτώσει και τον Αχιλλέα.

Συνοψίζοντας, ο θάνατος του Πάτροκλου αποτελεί την πιο σημαντική ανδροκτασία  επώνυμου Αχαιού στην Ιλιάδα. Ο ποιητής παρουσιάζει τον θάνατό του με τέτοιον τρόπο, ώστε αυτός που τελικά εξαίρεται και κερδίζει τον έπαινο για τη γενναιότητά του είναι ο ηττημένος, ο ήρωας που πεθαίνει, κι όχι ο νικητής.

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ

-           Επισημαίνει ότι για τον θάνατό του συνέπραξαν δύο θεοί, ο Δίας και ο Απόλλωνας.

-          Τονίζει ότι ο πρώτος θνητός που τον χτύπησε ήταν ο Εύφορβος

-          Περιορίζει το κατόρθωμα του Έκτορα στη σκύλευση των όπλων. Μειώνει την επιτυχία του.

-          Προφητεύει στον Έκτορα ότι σύντομα θα τον σκοτώσει ο Αχιλλέας.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΠΟΣ

-           Ο θάνατος του Πάτροκλου αποτελεί μια απρόβλεπτη συνέπεια της οργής του Αχιλλέα και της αποχώρησής του από τη μάχη.

-          Η οργή του  Αχιλλέα στρέφεται τελικά εναντίον του ίδιου, αφού χάνει τον σύντροφό του.

-          Η μανία του Αχιλλέα να εκδικηθεί, κι όχι ο θυμός του, θα είναι στο εξής η κινητήρια δύναμη του έπους.

-          Ο θάνατος του Πάτροκλου είναι άρρηκτα δεμένος με τον θάνατο του Έκτορα.

Η ΥΒΡΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΟΡΑ

-          υπερηφανεύεται για μια νίκη απέναντι σε έναν άοπλο και πληγωμένο αντίπαλο

-          η νίκη αυτή δεν του ανήκει ολοκληρωτικά, αφού έχουν προηγηθεί τα χτυπήματα ενός θεού κι ενός θνητού

-          δείχνει ασέβεια απέναντι στον ιερό θεσμό της ταφής των νεκρών, δηλώνοντας πως θα αφήσει άταφο το πτώμα του Πατρόκλου για να το φάνε τα όρνια

-          αψηφά τα προφητικά λόγια του Πατρόκλου

-          υποστηρίζει πως μπορεί να νικήσει ακόμα και τον ίδιο τον Αχιλλέα

ΗΘΟΓΡΑΦΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΩΝ

Πάτροκλος

-          τραγικό πρόσωπο: πεθαίνει τη στιγμή που βρίσκεται στο απόγειο της δόξας του

-          διορατικός (προβλέπει το θάνατο του Έκτορα)

 -          γενναίος

-          δυνατός

-          ικανός πολεμιστής

-          ατρόμητος

 -          υβριστής

Έκτορας

-           αλαζονικός      -  ασεβής       -  σκληρός

-          υβριστής           -   ειρωνικός       -   άνανδρος

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:   στοιχεία που μας δίνουν πληροφορίες για τον πολιτισμό της εποχής

ü  οπλισμός: λόγχη, ασπίδα, ακόντια, κράνος, κοντάρι, θώρακας

ü  κατεργασία μετάλλων & δέρματος

ü  αμάξι (για μετακινήσεις και ως άρμα μάχης)

ü  ηνίοχος (οδηγός άρματος)

ü  τείχος

ü  πλοία (ναυπηγική)

ü  άλωση πόλης: ολοκληρωτική καταστροφή, εξόντωση ανδρών, αιχμαλωσία και υποδούλωση γυναικών

ü  διεξαγωγή μάχης

-          οι ομηρικοί ήρωες μάχονταν πεζοί ή πάνω στο άρμα

-          εκτός από τα όπλα μάχονται και με πέτρες

-          σκύλευση όπλων νεκρού αντιπάλου: για να κριθεί κάποιος νικητής της μάχης, πρέπει να γίνει κάτοχος των όπλων ή του σώματος του αντιπάλου

συμπλοκές γύρω από το σώμα του νεκρού

 ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ: στοιχεία που μας δίνουν πληροφορίες για τις ιδέες, τις αντιλήψεις, τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων της ομηρικής εποχής

α. ανθρωπομορφισμός των θεών: αποδίδονται στους θεούς ανθρώπινα χαρακτηριστικά, ιδιότητες, συναισθήματα & αδυναμίες

εδώ: ο Απόλλωνας χρησιμοποιεί δόλο για να νικήσει τον Πάτροκλο

β. η επέμβαση των θεών στα ανθρώπινα: οι θεοί επεμβαίνουν στα ανθρώπινα πράγματα και καθορίζουν τις εξελίξεις.

εδώ: ο Δίας δίνει θάρρος στον Πάτροκλο

        ο Απόλλωνας παρακινεί τον Έκτορα να μπει στη μάχη

                               απομακρύνει τον Πάτροκλο από τα τείχη

                               ο Απόλλωνας τραυματίζει και αφοπλίζει τον Πάτροκλο

γ. η ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του

-          ο Πάτροκλος παρασύρεται από τις επιτυχίες του

-          ξεχνά τις συμβουλές του Αχιλλέα

-          ξεπερνά τα όριά του

-          με τη στάση του οδηγείται στο θάνατο

δ. άτις ® ύβρις ® νέμεσις ® τίσις

    (τύφλωση του νου ® υπέρβαση ορίων ® οργή θεών ® τιμωρία)

εδώ: ο Πάτροκλος παρασύρεται από τις επιτυχίες του (άτη)

® αν και επιτεύχθηκε ο στόχος του (να απωθήσει τους Τρώες και να σώσει τα πλοία) δεν επιστρέφει, σύμφωνα με τις εντολές του Αχιλλέα, αλλά προσπαθεί να πατήσει τα τείχη της Τροίας (ύβρη)

® επέμβαση Απόλλωνα (νέμεση)

® θάνατος Πατρόκλου (τίση)

ε. η σκύλευση του νεκρού πολεμιστή

-          μεγάλη τιμή και δόξα για το νικητή

-          ατίμωση για το νεκρό

-          συμπλοκές γύρω από το σώμα του νεκρού

στ. η μοίρα = το μερίδιο κάθε ανθρώπου στη ζωή, ό,τι του αναλογεί από χαρές και λύπες

-          το πιο σίγουρο που αναλογεί σε όλους τους ανθρώπους είναι ο θάνατος Þ μοίρα = θάνατος

-          στο έπος ούτε θεοί, ούτε άνθρωποι μπορούν να ξεφύγουν από τη μοίρα

-          στον Όμηρο οι ήρωες παίρνουν ελεύθερα αυτό που τους έχει γράψει η μοίρα

εδώ: η μοίρα θεωρείται παντοδύναμη (στ. 853)

        ο Πάτροκλος αποδίδει το θάνατό του στη μοίρα (στ. 849)

ζ. οι προφητικές ικανότητες των μελλοθάνατων

εδώ: ο Πάτροκλος προφητεύει το θάνατο του Έκτορα από τον Αχιλλέα

η. η ψυχή: οι ψυχές των νεκρών κατεβαίνουν στον Άδη.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

1. a.      τριαδικό σχήμα

-          τρεις φορές προσπαθεί  ο Πάτροκλος να πατήσει το τείχος της Τροίας

-          τρεις φορές τον σπρώχνει ο Απόλλωνας

-          τρεις φορές ορμά ο Πάτροκλος ενάντια στους Τρώες

-          τρίτος χτυπά τον Πάτροκλο ο Έκτορας

β. αποστροφή: ο αφηγητής απευθύνεται σε κάποιον από τους πρωταγωνιστές του έπους σε β΄ ενικό πρόσωπο, σαν να συμμετέχει και ο ίδιος στα γεγονότα.

εδώ: ο ποιητής απευθύνεται στο Πάτροκλο 6 φορές Þ συμπάθεια προς τον ήρωα που σε λίγο θα πεθάνει

γ. προοικονομία: ο ποιητής μαςπροετοιμάζει για γεγονότα που θα συμβούν αργότερα. εδώ προοικονομούνται:

-          στ. 686-687, 692-693: ο θάνατος του Πατρόκλου

-          στ. 688-691: ο θάνατος του Πατρόκλου από τον Έκτορα

-          στ. 700-701: ο ρόλος του Απόλλωνα στο θάνατο του Πατρόκλου

-          στ. 707-709: ο θάνατος του Πατρόκλου και του Αχιλλέα (ο οποίος, όμως, δε θα παρουσιαστεί στην Ιλιάδα)

-          στ. 730:  η νίκη του Έκτορα

-          στ. 799-800: η σκύλευση των όπλων του Πατρόκλου και ο θάνατος του Έκτορα

-          στ. 851-854: ο θάνατος του Έκτορα

δ. επιβράδυνση: καθυστερείται η εξέλιξη της πλοκής πριν από ένα σημαντικό γεγονός, με την παρεμβολή περιγραφής ή αφήγησης που δε συνδέονται άμεσα με το συγκεκριμένο θέμα Þ εντείνεται η αγωνία και το ενδιαφέρον του αναγνώστη

εδώ: καθυστερείται ο θάνατος του Πατρόκλου με:

ü  τα κατορθώματα του ήρωα

ü  την αποκορύφωση της αριστείας του

ü  το σταδιακό αφοπλισμό του

Þ εντείνεται η αγωνία των ακροατών

     η πτώση του Πάτροκλου γίνεται πιο τραγική μετά την αριστεία του

     αυξάνεται η συμπάθεια των ακροατών προς τον Πάτροκλο

ε. πλατιά παρομοίωση: παρομοίωση που εκτείνεται σε περισσότερους από ένα στίχους. Η εικόνα που θέλει να τονίσει ο ποιητής παρομοιάζεται με μια άλλη εικόνα από τη φύση ή τη ζωή, που είναι περισσότερο οικεία στον ακροατή. Κατά την ανάλυση μιας πλατιάς παρομοίωσης διακρίνουμε:

α. τι παρομοιάζεται

β. με τι

γ. το κοινό τους σημείο

δ. το ρόλο της παρομοίωσης

1. στ. 745-749

α. τι παρομοιάζεται: ο Κεβριόνης που πέφτει νεκρός από το αμάξι

β. με τι: με δύτη που βουτάει στη θάλασσα για να βρει στρείδια

γ. το κοινό τους σημείο: η φορά προς τα κάτω & η ευκολία της πτώσης

δ. ο ρόλος της παρομοίωσης: παραστατικότητα, αντίθεση ειρηνικής ¹ πολεμικής σκηνής, ειρωνεία

2. στ. 752-754

α. τι παρομοιάζεται: ο Πάτροκλος

β. με τι: με λιοντάρι που ορμάει πάνω σε ταύρους και τους αφανίζει μέχρι που πληγώνεται στο στήθος

γ. το κοινό τους σημείο: η ορμή, η μανία

δ. το ρόλο της παρομοίωσης: παραστατικότητα, προοικονομεί το θάνατο του Πατρόκλου

3. στ. 757-761

α. τι παρομοιάζεται: ο Έκτορας και ο Πάτροκλος που μάχονται για το νεκρό σώμα του Κεβριόνη

β. με τι: με λιοντάρια που παλεύουν λυσσασμένα για ένα σκοτωμένο ελάφι

γ. το κοινό τους σημείο: η λύσσα, η γενναιότητα

δ. το ρόλο της παρομοίωσης: παραστατικότητα, τονίζεται ότι οι δυο αντίπαλοι είναι ισότιμοι, αφού παρομοιάζονται και οι δύο με λιοντάρια

4. στ. 765-771

α. τι παρομοιάζεται: οι Αχαιοί και οι Τρώες που συγκρούονται γύρω από το νεκρό Κεβριόνη

β. με τι: με δυο αντίθετους ανέμους που φυσούν με ορμή μέσα σε πυκνό δάσος

γ. το κοινό τους σημείο: η ορμή

δ. το ρόλο της παρομοίωσης: ζωντάνια, παραστατικότητα, δίνεται έμφαση στον ήχο (ηχητικές και οι δύο εικόνες), εικόνα από τη φύση Þ διάλειμμα από την ένταση του πολέμου

5. στ. 823-829

α. τι παρομοιάζεται: η θανάτωση του Πάτροκλου από τον Έκτορα

β. με τι: με τη θανάτωση αγριόχοιρου από λιοντάρι

γ. το κοινό τους σημείο: η εξόντωση του αντιπάλου

δ. το ρόλο της παρομοίωσης: παραστατικότητα, τονίζεται η ανισότητα της σύγκρουσης, προβάλλεται η γενναιότητα και η αντίσταση του Πάτροκλου

στ. απλές παρομοιώσεις: ως δαίμων (στ. 705), ως βουτηχτής (στ. 743), ωσάν θεός (στ. 786)

ζ. ρεαλισμός: προσπάθεια για πιστή και αντικειμενική απόδοση της πραγματικότητας

εδώ: οι σκηνές των θανάσιμων τραυματισμών του Κεβριόνη και του Πατρόκλου περιγράφονται με ακρίβεια και ωμότητα

η. αντιθέσεις

• άνοδος Πατρόκλου (αριστεία) ¹ πτώση του (θάνατος)
• μάχη με έντονη κίνηση ¹ νεκρός Κεβριόνης
• ειρηνική σκηνή γεωργών ¹ πολεμική σκηνή μάχης

θ. επική / τραγική ειρωνεία: οι ακροατές / αναγνώστες / θεατές γνωρίζουν πράγματα που ο ήρωας αγνοεί

-          στ. 744-750: ο Πάτροκλος χλευάζει τον νεκρό αντίπαλό του, αγνοώντας πως και το δικό του τέλος πλησιάζει

-          στ. 832-835: ο Έκτορας αγνοεί πως το τέλος του πλησιάζει και μαζί και η καταστροφή της Τροίας

-          στ. 836: ο Έκτορας αγνοεί πως το δικό του σώμα είναι αυτό που θα κακοποιηθεί και θα μείνει άταφο για μέρες και όχι του Πατρόκλου

-          στ. 838-841: ο Έκτορας ισχυρίζεται πως ο Αχιλλέας έστειλε τον Πάτροκλο στη μάχη

-          στ. 860-861: ο Έκτορας πιστεύει πως θα σκοτώσει τον Αχιλλέα, ενώ θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο